Hoşgörüsüyle hangi din, mezhep ve ırktan olursa olsun insanlara kucak açarak tüm dünyaya sevgi yolunu gösteren Mevlânâ Celaleddin-i Rumi, ölümünün 747. yılında “Şeb-i Arus” törenleri ile anılıyor. Bu yıl pandemi nedeniyle törenlerden ilki 7 Aralık’ta Rumi’nin hayatının büyük kısmını geçirdiği Konya’da katılımcı olmaksızın gerçekleşti.  İkinci tören de yine katılımcı olmaksızın 17 Aralık tarihinde gerçekleştirilecek.

13. yüzyılda yaşayan ve dünyanın Rûmî olarak tanıdığı tasavvuf şairi Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî dünyanın en büyük Sufizm/tasavvuf filozofu olarak kabul ediliyor. Mevlâna, şiirleri ve tüm insanlığı kucaklayan dini yazıları ile tüm dinlerde seviliyor ve sayılıyor. Mevlâna, Müslüman şair, hukuk bilgini, İslam alimi, ilahiyatçı ve mistik Sufi gibi birçok sıfatla tanımlansa da bundan çok daha fazlasıydı. Başlı başına bir hayat düzenini temsil ederken, “öz”e inanır ve geri kalan her şeyin görüntüden ibaret olduğunu söylerdi. 

Kapısı hangi ırktan ve dinden her kim olursa olsun herkese açık olan Mevlâna, her anlamda dünyada eşitliğin de simgesi halini almıştır. Bu sevgi dolu, hümanist bakışı tüm insanlığa yayan Mevlânâ Celaleddin-i Rumi’yi anmak için Konya’da gerçekleştirilen törenlere her yıl dünyanın dört bir köşesinden Mevlânâ’nın felsefesine inanan ziyaretçiler katılmakta ve coşkuyla kutlanmaktadır.

Tarihi M.Ö. 7000’lere dayanan ve yüzyıllar boyunca ev sahipliği yaptığı uygarlıklarla ‘medeniyetler ve dinler beşiği’ haline gelen İç Anadolu’nun başlıca şehirlerinden Konya, sadece Mevlana’yla değil tüm bu tarihi mirası harmanlayan kültürüyle de tanınıyor. 

Türkiye’de her sene ritüel halini alan Şeb-i Aruz törenleri

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî 1937 senesinden bu yana her sene ölüm yıldönümünde Konya’da Şeb-i Arus “Mevlânâ Celaleddin-i Rumi’nin Uluslararası Vuslat Yıldönümü Anma” törenleri ile anılıyor. Şebi-i Arus törenlerinin 83.sü bu sene T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı desteği ile gerçekleşecek. Bu sene dünyaca tanınan mistik Sufi, tasavvuf şairi ve alimin ölümünün 747. yıldönümü. Pandemi dolayısıyla katılımcı olmaksızın düzenlenen törenlerin ilki 7 Aralık’ta gerçekleşti. İkinci tören de yine katılımcı olmaksızın 17 Aralık’ta gerçekleşecek. Törenler canlı olarak dijital platformlardan ve televizyonlardan yayınlanacak.

Şems-i Tebrîzî ve Mevlana’nın Hikayesi

 Tasavvuf şairi ve İslam alimi Mevlana’nın öğretileri tüm dünyada hem mistik düşünce hem de edebiyatta büyük etki yarattı. Anlatılan hikayelere göre, İslam aleminde daima çok sevilen Mevlâna, maneviyatın derinliklerini birlikte keşfettiği hocası Şems-i Tebrizi’yi kaybedince çok üzüldü. Bu kayıp onun gönül dünyasında büyük değişikliklere neden oldu. Her şeyden vazgeçip, dünyanın gelmiş geçmiş en mükemmel tasavvuf şiiri olarak kabul edilen 25 bin beyitten oluşan “Mesnevi”yi yazdı. Mevlâna için gerçek aşkın anlamı Allah’a duyulan aşk; ölüm ise Allah’a kavuşacağı gündü. İşte bu yüzden, 17 Aralık olan ölüm yıldönümü bir yas günü olarak değil, bir kutlama günü olarak kabul ediliyor. Her sene 17 Aralık’ta düzenlenen Şeb-i Arus törenleri de “Vuslat Gecesi ya da Düğün Gecesi” anlamına geliyor.

Şeb-i Arus Ne Demek?

Şeb-i Arus’un Türkçe karşılığı “Düğün Gecesi”dir. Düğün Gecesi Mevlevilikte Mevlânâ Celaleddin-i Rumi’nin öldüğü gece olarak bilinir. Mevlâna Celaleddin Rumi, bu geceyi Rabb’ine, sevgiliye kavuşma gecesi olarak düşündüğü için ölüm yıldönümü de ‘’Düğün Gecesi’’ olarak adlandırır. Mevlâna ölümü, kişinin aslına dönüşü, kaynağının ilahi bir cevher olması nedeniyle “Allah’a dönüş” olarak yorumlar; ölüm ona göre bedenin ortadan kalkması değil, Allah’a doğru yolculuğudur. Rumi’nin ölüm yıl dönümlerinde 17 Aralık tarihlerine denk gelen haftalarda yapılan ve Vuslat Yıldönümü Uluslararası Anma Törenleri olarak isimlendirilmeye başlanılan törenler, halk arasında “Şeb-i Arus” olarak da anılmaktadır. UNESCO da Mevlâna’nın 800’üncü doğum yılı olan 2007 yılını ‘Uluslararası Mevlana Yılı‘ olarak ilan etmiştir.

Mevlânâ Celaleddin-i Rumi’nin Hayatı

“Hamdım, Piştim, Yandım” diyerek üç kelimeyle hayatını özetleyen Rumî’nin asıl adı Muhammed Celâleddin’dir. Mevlânâ ve Rûmî, kendisine sonradan verilen isimlerdendir. Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî, 30 Eylül 1207 yılında, bugün Afganistan’da bulunan Belh şehrinde doğdu. 1212’de Belh’den ayrılan aile Nişabur, Bağdat ve Kûfe üzerinden hac ibadeti yapmak için Mekke’ye gitti. Ardından Şam ve Halep üzerinden Anadolu topraklarına girerek 1222 yılında Lârende’ye (Karaman) yerleşti. Rumi’nin babası önemli bir ilahiyatçı, hukukçu ve mistikti. 1228 yılında Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubat’ın daveti üzerine medresenin başına geçti ve ailesi ile birlikte Karaman’dan Selçuklu devletinin başkenti olan Konya’ya taşındı.  Babasının vefatı üzerine, onun yerine geçen Rumi, yıllarca dersler ve vaazlar verdi. Bu ders ve sohbetlere zaman zaman farklı din mensupları da katılırdı. Mevlâna Celâleddin-i Rumi, 17 Aralık 1273 Pazar günü, 66 yaşında iken Konya’da vefat etti. Rumi’nin naaşı babasının naaşının yanına gömüldü ve mezarın etrafına görkemli bir türbe olan Yeşil Türbe (Kubbe-i Hadra- Yeşil türbe) dikildi. Mevlâna Türbesi olarak da anılan bu türbenin bulunduğu yerleşkede bugün Mevlâna Müzesi olarak hizmet veren, eskiden Mevlana’nın dergâhı (Derviş Dergahı) olarak bilinen yapı bulunmaktadır. Müzede Mevlana’nın el yazması eserleri ve mezhebin mistisizmle ilgili eserleri sergilenmektedir. Rumi’nin ölümünün ardından, Mevlevi olarak adlandırılan ve Sema gösterisi olarak bilinen dansı icra eden semazenler Mevlevi Dergâhını kurdu.  

Rumi’nin yazıları, dini, kültürel ve etnik sınırları aşan mistik sanatın zirvesi olarak kabul edilir.

Mevlana’nın Mirası

• Mevlâna’nın şiirlerinin ses kayıtları ABD’de Billboard En İyi 20 listesine girdi.
• Mevlâna, “Amerika’nın en çok satan şairi oldu” ve şiirleri onlarca yıldır düğünlerde en çok okunan şiirler arasında yer aldı. Engin yaratıcılığı ile Shakespeare’le ve manevi bilgeliği ile de Aziz Assisi Francis ile kıyaslandı.
• Amerikalı yazar Deepak Chopra’nın Rumi’nin Fereydoun Kia tarafından çevirileri yapılan aşk şiirlerinden bir derlemesi, Madonna, Goldie Hawn, Philip Glass ve Demi Moore gibi Hollywood yıldızları tarafından seslendirildi. 
• Mevlâna ve Türbesi’nin resmi, 1981-1994 seneleri arasında tedavülde olan 5000 Türk Liralık banknotlarda yer aldı. 
• Hindistan’ın kuzeyinde, Uttar Pradesh eyaletinin başkenti Lucknow’da Rumi Kapısı olarak bilinen, Mevlana’ya atfen inşa edilmiş bir mimari yapıt bulunmaktadır. 

Şeb-i Arus ile ilgili daha fazla bilgi için: https://sebiarus.gov.tr/